U 29 di sittembri hè u 272esimu ghjornu (u 273esimu ghjornu in l'annata bisesta) secondu u calendariu gregurianu. U numaru di ghjorni chì restanu finu à a fine di l'annu hè 93.
ferroviaria
- U 29 di settembre di u 1848 Un inglesu chjamatu Pave hà presentatu un prughjettu di ferrovia gigante chì principia da Calais è si estende à l'India via Istanbul è Bassora. Era ancu cunsiderà una estensione più tardi di a linea Pave à Pechino.
- 1885 - A prima linea di tram elettricu in u mondu principia à opera in Londra, Regnu Unitu.
Eventi
- 1227 - Sacru Imperatore Rumanu II. Frédéric, pape IX. Hè statu scumunicatu da Gregoriu.
- 1555 - Damat Rüstem Pasha diventò u Gran Visir Ottumanu per a seconda volta.
- 1808 - Sened-i İttifak hè firmatu.
- 1911 - U Regnu d'Italia dichjara guerra à l'Imperu Ottumanu è principia a battaglia di Tripoli.
- 1913 - II. À a fine di a Guerra Balcani, u Trattatu di Istanbul hè statu firmatu trà l'Imperu Ottumanu è u Regnu di Bulgaria.
- 1918 - U Regnu di Bulgaria si ritirò da a Prima Guerra Munniali firmendu l'Armistiziu di Saloniccu.
- 1920 - L'armata ottomana sottu u cumandamentu di Kazım Karabekir catturò Sarıkamış per via di a guerra cù l'Armenia.
- 1923 - Hè creatu u Mandatu di u Regnu Unitu di Palestina.
- 1933 - In l'inchiesta di u Reichstag Fire in quale u Sicritariu Generale di l'Internazionale Cumunista, Georgi Dimitrov, hè statu accusatu, l'altru accusatu, Marinus van der Lubbe, hà cunfessu di inizià u focu.
- 1937 - U generale naziunalistu Chiang Kai-shek è u capu cumunista Mao Zedong decidenu di agisce inseme contr'à a minaccia giapponese in a Republica Chine.
- 1938 - A Francia, u Regnu d'Italia è u Regnu Unitu firmanu l'Acordu di Munich, accunsentendu à l'invasione di a Germania nazista in a regione Sudeti di a Cecoslovacchia.
- 1941 - U massacru nazi di Babi Yar principia in Kiev. 33771 Ghjudei sò stati ammazzati in dui ghjorni.
- 1960 - U Partitu Democraticu hè chjusu in Turchia.
- 1971 - Oman si unisce à a Liga Araba.
- 1991 - Un colpu militare hè statu fattu in Haiti.
- 1992 - PKK attaccò u Battaglione di Gendarmerie in Hakkari-Şemdinli. 2 suldati, cumpresu 23 sottufficiali, è 5 guardiani di u paese anu persu a vita. In l'operazioni chì cuminciaru dopu à l'attaccu, 58 membri di u PKK sò stati ammazzati.
- 1994 - L'anzianu Ministru di a Ghjustizia di Turchia, u membru di l'ANAP Mehmet Topaç, hè mortu in u so uffiziu in Ankara per via di l'attaccu armatu di 4 persone chì presuntamente sò membri di l'urganisazione Dev-Sol.
- 2008 - Dopu à a fallimentu di cumpagnie impurtanti cum'è Lehman Brothers, l'indici Dow Jones hè cascatu da 777.68 punti, sperienze a più grande caduta in un ghjornu.
nascite
- 106 aC - Gnaeus Pompeius Magnus, generale rumanu è capu puliticu (m. 48 aC)
- 1509 - Miguel Servet, teologu, mèdicu, cartografu è umanistu spagnolu (m. 1553 )
- 1518 - Tintorettu, pittore venezianu († 1594)
- 1547 - Miguel de Cervantes, scrittore spagnolu († 1616 )
- 1571 - Caravaggio, pittore talianu († 1610)
- 1703 - François Boucher, pittore francese è rappresentante prominente di u muvimentu rococò (m. 1770)
- 1758 - Horatio Nelson, ammiragliu britannicu (m. 1805 )
- 1761 - Michael Francis Egan, vescu irlandese-americanu (m. 1814)
- 1786 - Guadalupe Victoria, puliticu, suldatu è avucatu messicanu (m. 1843)
- 1804 - Sadik Pasha, suldatu turcu di discendenza polacca (unu di i fundatori polacchi di Polonezköy ) (m. 1886 )
- 1810 - Elizabeth Gaskell, scrittrice inglese († 1865)
- 1812 - Eudoxiu Hurmuzache, storicu, puliticu è scrittore rumenu († 1874 )
- 1815 Andreas Achenbach, pittore paisagista tedescu (m. 1910)
- 1864 - Miguel de Unamuno, filòsufu è scrittore spagnolu († 1936 )
- 1882 - Nuri Conker, suldatu turcu è puliticu (m. 1937 )
- 1883 - Celal Sahir Erozan, pueta turcu (m. 1935)
- 1901 - Enrico Fermi, fisicu nucleari americanu è premiu Nobel di Fisica (m. 1954)
- 1904 - Greer Garson, attore inglese è vincitore di l'Oscar (m. 1996)
- 1912 - Michelangelo Antonioni, metteur en scène italien († 2007)
- 1913 - Silvio Piola, footballista talianu († 1996 )
- 1913 - Stanley Kramer, regista è cineasta americanu (m. 2001)
- 1913 Trevor Howard, attore inglese († 1988)
- 1916 - İsmet Kür, maestru è scrittore turcu (m. 2013)
- 1916 - Peter Finch, attore australianu di nascita britannica è vincitore di l'Oscar (m. 1977)
- 1920 - Peter Dennis Mitchell, biochimistu inglese è premiu Nobel in Chimica (m. 1992)
- 1922 - Lizabeth Scott, attrice americana (m. 2015)
- 1924 - Şükrü Elektdağ, diplomaticu è puliticu turcu
- 1930 - Colin Dexter, scrittore inglese (m. 2017)
- 1931 - James Cronin , fisicu nucleari americanu è premiu Nobel in Fisica (m. 2016)
- 1931 - Anita Ekberg, attrice svedese († 2015)
- 1932 - Robert Benton, scrittore è direttore americanu
- 1932 - Rainer Weiss, fisicu è accademicu americanu
- 1933 - Samora Machel, cumandante militare mozambicanu, rivoluzionariu è puliticu (m. 1986)
- 1935 - Jerry Lee Lewis, cantautore è pianista americanu di rock and roll è musica country
- 1936 - Silvio Berlusconi, omu puliticu talianu è Primu Ministru
- 1936 - Bilal İnci, attore turcu (m. 2005)
- 1938 - Wim Kok, puliticu olandese (m. 2018)
- 1939 - Fikret Abdić, statista bosniacu
- 1939 - Rhodri Morgan, omu puliticu gallese (m. 2017)
- 1942 - Felice Gimondi, ancien coureur cycliste italien († 2019)
- 1942 - Ian McShane, comicu è attore britannicu
- 1942 - Bill Nelson, avucatu americanu, puliticu, è 14u presidente di a NASA
- 1943 - Wolfgang Overath, ex futbolista internaziunale tedescu
- 1943 - Lech Walesa, capu è presidente di u muvimentu di sulidarità pulaccu (Solidarność)
- 1943 - Mohammed Khatami, puliticu iranianu è 5u presidente di a Republica Islamica d'Iran.
- 1948 - Theo Jörgensmann, musicista tedescu
- 1949 - Yorgo Dalaras, cantante grecu
- 1950 - Christian Vigouroux, burocrate francese
- 1950 - Şerif Benekçi, scrittore turcu († 2008 )
- 1951 - Michelle Bachelet, puliticanti chilenu è presidente
- 1951 - Pier Luigi Bersani, omu puliticu talianu è anzianu ministru
- 1955 - Gwen Ifill, ghjurnalista americana, autrice è presentatrice TV (m. 2016)
- 1956 - Sebastian Coe, puliticu britannicu è anzianu medagliatu olimpico, atleta
- 1961 - Julia Gillard hè a prima donna primu ministru d'Australia
- 1969 - Erika Eleniak, una bellezza è attrice Americana di Playboy
- 1970 - Yoshihiro Tajiri, lotta prufessiunale giapponese
- 1970 - Natasha Gregson Wagner hè una attrice americana di scena, cinema è televisione.
- 1971 - Sibel Tuzun, cantante turca
- 1973 - Doğan Duru, musicista turcu è cantante di Redd, cumpusitore è paroliere.
- 1973 - Güneş Duru, musicista turcu è chitarrista di a banda Redd, archeologu è cumpusitore.
- 1975 - Albert Celades, footballista è manager naziunale spagnolu
- 1976 - Kelvin Davis, footballista inglese
- 1976 - Andriy Shevchenko, footballista naziunale ucrainu
- 1979 - Orhan Ak, futbolista turcu
- 1979 - Berke Üzrek, attore di teatru è film turcu
- 1979 - Artika Sari Devi, mudellu è attrice indonesiana
- 1980 - Zachary Levi, attore americanu, attore di televisione
- 1981 - Şahin Irmak, attore turcu
- 1982 - Mert Öcal, mudellu è attore turcu
- 1984 - Per Mertesacker, ghjucadore di football tedescu
- 1985 - Niklas Moisander, footballista naziunale finlandese
- 1985 - Dani Pedrosa, motociclista spagnolu
- 1988 - Kevin Durant, ghjucadore di basket americanu è ghjucadore NBA
- 1989 - Yevhen Konoplianka, footballista naziunale ucrainu
- 1989 - Andrea Poli hè un ghjucadore di football talianu.
- 1991 - Adem Ljajić, futbolista serbu
- 1993 - Lee Hong-bin, cantante è attore sudcoreanu
- 1994 - Andy Polo, futbolista peruvianu
- 1994 - Halsey, cantautrice americana
- 1995 - Ayaka Yamashita, footballista internaziunale giapponese
- 1999 - Choi Ye-na, cantante è ballerina sudcoreana
- 2009 - Beren Gökyıldız, attore di u zitellu turcu
morti
- 48 aC - Gnaeus Pompeius Magnus , generale rumanu è capu puliticu (b. 106 )
- 855 - Lothar I , rè di Francia medievale è imperatore di u Sacru Rumanu (n. 795 )
- 1185 - Guglielmu di Tiru, vescu di Tiru in Libanu; Crusader è storicu medievale (b. 1130)
- 1560 - Gustavu I hè rè di Svezia da u 1523 finu à a so morte in u 1560. (n. 1496)
- 1712 - Sâbit, poeta di Divan ottomane (n. 1650)
- 1833 - VII. Fernando, rè di Spagna (n. 1784)
- 1890 - Vakhtang Orbeliani, pueta è suldatu romanticu georgianu (n. 1812)
- 1902 - Émile Zola, scrittore francese (n. 1840)
- 1908 - Machado de Assis, scrittore brasilianu (n. 1839)
- 1910 - Winslow Homer, pittore è stampatore americanu (n. 1836)
- 1913 - Rudolf Diesel, ingegnere meccanicu tedescu è inventore di u mutore Diesel (n. 1858)
- 1925 - Léon Bourgeois, Primu Ministru francese (n. 1851)
- 1927 - Arthur Achleitner, scrittore tedescu (n. 1858)
- 1927 - Willem Einthoven, duttore è fisiologu olandese (n. 1860)
- 1929 - III. Basileios, 263e Patriarca di u Patriarcatu grecu-ortodossu di Istanbul (n. 1846)
- 1930 - Ilya Yefimovich Repin, pittore russu (n. 1844)
- 1940 - Phan Boi Chau, naziunalistu vietnamita (n. 1867)
- 1949 - Cemal Kashmir, puliticu turcu (chì hà servitu cum'è Ministru di l'Affari Interni, u Cummerciu è l'Agricultura in i guverni di Damat Ferit Pasha è era trà i Centinaie) (b. 1862)
- 1953 - Ernst Reuter, puliticu tedescu è primu sindacu di Berlinu Ovest (n. 1889)
- 1961 - Nihat Reşat Belger, medico è puliticu turcu (u primu duttore à diagnosticà Atatürk cù cirrosi) (n. 1882)
- 1967 - Carson McCullers, scrittore americanu (n. 1917)
- 1973 - Nurullah Esat Sümer, puliticu turcu (Ministru di Finanze è Statu) (n. 1899)
- 1973 - WH Auden, pueta inglese (n. 1907)
- 1981 - Billy Shankly, footballista scozzese è manager (n. 1913)
- 1985 - Tarık Güryay, suldatu turcu (n. 1914)
- 1987 - Henry Ford II, omu d'affari, figliolu di Edsel Ford è nipote di Henry Ford (n. 1917)
- 1994 - Shamsi Rahimov, statista azerbaijan (n. 1924)
- 1997 - Roy Lichtenstein, artista pop americanu (n. 1923)
- 2001 - Nguyen Van Thieu, presidente di u Sud Vietnam (n. 1923)
- 2003 - Tuğrul Şavkay, giurnalistu turcu (n. 1951)
- 2004 - Richard Sainct, motociclista francese (n. 1970)
- 2007 - Yıldırım Aktuna, neuropsichiatru è puliticu turcu (n. 1930)
- 2009 - Abdülmelik Fırat , puliticu turcu di origine curda (n. 1934)
- 2009 - Pavel Popovic, cosmonauta suvièticu d'origine ucraina (n. 1930)
- 2010 - Georges Charpak, fisicu polacco-francese (n. 1924)
- 2010 - Tony Curtis, attore americanu (n. 1925)
- 2011 - Tatyana Lioznova, regia di film russa suviètica (n. 1924)
- 2011 - Sylvia Robinson, cantante, musicista, produttrice di dischi è executive di l'etichetta discografica americana (b. 1935)
- 2012 - Hebe Camargo, cantante brasiliana, presentatore TV è attore (n. 1929)
- 2015 - Mauro Ferri, puliticu sucialistu talianu (n. 1920)
- 2015 - Hellmuth Karasek, ghjurnalistu, scrittore è criticu literariu tedescu (n. 1934)
- 2015 - William Kerslake, lottatore americanu (n. 1929)
- 2016 - Ann Emery, attrice inglese (n. 1930)
- 2017 - Tom Alter, attore britannicu-indianu (n. 1950)
- 2017 - Philippe Médard, pallamano francese (n. 1959)
- 2017 - Wiesław Michnikowski, attore pulaccu di cinema, teatru è televisione (n. 1922)
- 2018 - Alves Barbosa, ciclista portughese (n. 1931)
- 2018 - Angela Maria, cantante è attrice brasiliana (n. 1929)
- 2018 - Otis Rush, musicista è cantante di blues americanu (n. 1934)
- 2019 - Beatriz Aguirre, attrice messicana è doppiatore (n. 1925)
- 2019 - Martin Bernheimer, ghjurnalistu è criticu musicale tedescu-americanu (n. 1936)
- 2019 - Busbee, cantautore, pruduttore di dischi è musicista americanu (b. 1976)
- 2019 - Ilkka Laitinen, puliticu finlandese (n. 1962)
- 2020 - Lode Van Den Bergh, scrittore è educatore belga (n. 1920)
- 2020 - Helen Reddy, musicista, attivista, attrice è cantautrice australiana (b. 1941)
- 2020 - Sabah al-Ahmad al-Jaber al-Sabah, Emir di Kuwait è Cumandante di e Forze Militari Kuwaiti (n. 1929)
- 2020 - Isidora Žebeljan, cumpusitrice, musicista è direttore d'orchestra serba (n. 1967)
Vacanze è occasioni speciali
- Ghjornu Mundiale di u Cori
Esse u primu à cummentà