U 13 di ferraghju hè u 44esimu ghjornu di l'annu secondu u calendariu gregurianu. U numaru di ghjorni chì restanu finu à a fine di l'annu hè 321.
ferroviaria
- 13 di frivaru 1923 Umur-u Nafia Programma hè stata preparata è hè statu previstu chì a ferrovia è questu serà custruitu è operatu da cumpagnie cù accordi di cuncessione per a diffusione di l'unione naziunale è l'educazione generale. U prugramma prevedeva una reta ferroviaria chì attraversò u paese in una direzzione est-ovest è cunnessa cù u centru è i porti da e rami.
Eventi
- 1258 - Hulagu occupa Baghdad. 200 Baghdadi sò morti.
- 1633 - Galileu Galilei arriva in Roma per esse processatu à l'inquisizione.
- 1668 - Spagna ricunnosce u Portugallu cum'è un statu separatu.
- 1894 - Auguste Lumière è Louis Lumière brevettanu u cinematografu (una camera cinematografica è un proiettore cumminati).
- 1925 - Sheikh Said Rebellion: Un muvimentu reazionariu è separatista hà iniziatu sottu à a dirigenza di Sheikh Said in u distrittu Genc di Bingol, in i ghjorni chì ci era un prublema cù u Regnu Unitu nantu à a questione di Mosul, chì a suluzione hè stata lasciata à Turchia. è u Regnu Unitu à a Cunferenza di Lausanne. A rivolta si sparse ancu à Diyarbakir.
- 1926 - Per cumbatte l'extravaganza, a Legge nantu à a pruibizione di Israfat hè stata passata.
- 1934 - U steamship "Chelyuskin" chì appartene à l'URSS hè affundatu in l'Oceanu Antarticu.
- 1945 - II. Sicunna Guerra Munniali: e truppe di l'URSS ricuperanu Budapest da i tedeschi. A Royal Air Force di u Regnu Unitu hà iniziatu à bombardà a cità tedesca di Dresda.
- 1949 - U novu stadiu di Fenerbahce hè apertu.
- 1960 - A Francia detona una bomba atomica in u Sahara, malgradu l'obiezioni di l'ONU è i Stati Uniti.
- 1961 - 7 novi partiti sò stati stabiliti. Partitu Novu Turchia, Partitu di i Travaglii Turchi, Serviziu à u Partitu Naziunale, u Partitu di Fiducia, u Partitu Musavat, u Partitu Conservatore è u Partitu Republicanu. Era l'ultimu ghjornu per participà à l'elezzione. Avni Erakalın hè statu numinatu presidente di u Partitu di i Travagliatori di Turchia, chì hè statu fundatu da un gruppu di dirigenti sindicali cum'è Kemal Türkler, Rıza Kuas, Kemal Nebioğlu è İbrahim Denizcier.
- 1962 - L'ex Ministru di a Ghjustizia Hüseyin Avni Göktürk è l'ex Ministru di u travagliu Mümtaz Tarhan sò stati arrestati. Hè statu affirmatu chì l'ex Ministri anu impurtatu batterie di radiu cù valuta straniera chì appartene à u Tesoru di u Statu. Sò stati evacuati u 2 di marzu di u 1962.
- 1963 - L'Uffiziu di u Procuratore d'Istanbul hà presentatu una querela contr'à 2 XNUMX impiegatori chì ùn anu micca rispettatu a Legge di l'Assicuranza di i Travagliatori.
- 1963 - L'Uffiziu di u Guvernatore di Ankara hà pruibitu a ghjucà di dischi in taxi; i pickups in taxi sò stati smantellati.
- 1965 - Quandu u budgetu di u 1965 hè statu rifiutatu da 197 voti à 225, u Primu Ministru İsmet İnönü dimissioni.
- 1966 - 6u ghjornu di u coma di Cemal Gürsel; I partiti accunsenu nantu à a candidatura presidenziale di Chief of General Staff Gen. Cevdet Sunay.
- 1967 - Cunfederazione di i Sindicati Rivuluzionari (DİSK) hè stata creata. Presidenti di l'Unione in a so dichjarazione; Dicenu: "Avemu riunitu per l'interessi, i diritti, a libertà è a dignità di a classe travagliadora turca".
- 1969 - In Istanbul, i studienti università anu urganizatu una manifestazione di protesta è manifestazione contr'à a 6a Flotta americana.
- 1971 - Guerra di Vietnam: e forze sudvietnamite, sustinute da e forze americane, piglianu u Laos.
- 1974 - 1970 Premiu Nobel per a Literatura Alexander Solzhenitsyn hè statu esiliatu fora di l'URSS per u so libru "Arcipelagu Gulag, 1918-1956".
- 1975 - U Statu Federatu Turcu di Cipru hè statu pruclamatu.
- 1984 - Konstantin Chernenko hè statu numinatu Sicritariu Generale di u Partitu Cumunista di l'URSS, rimpiazzà Yuri Andropov.
- 1985 - U prucessu publicu purtatu contru à i capi di u Partitu di Salvazione Naziunale chjusu hè finitu. U presidente di u partitu Necmettin Erbakan è 22 di i so amichi sò stati assolti. Duranti tuttu stu periodu da ferraghju 1981 à ferraghju 1985, Necmettin Erbakan hè statu incarceratu per 10 mesi.
- 1988 - I Ghjochi Olimpichi d'Invernu cumincianu in Calgary Alberta (Canada).
- 1990 - 12 membri di facultà, chì sò stati licenziati dopu à u 1402 di settembre, cuminciaru à dumandà à e so università per vultà à i so funzioni. A prima applicazione hè stata fatta da u prufessore Dr. Huseyin Hatemi hà fattu.
- 1993 - U presidente Turgut Özal hà dumandatu chì una manifestazione sia tenuta in Istanbul Taksim Square per prutestà a guerra in corso in Bosnia-Erzegovina. I partenarii di u guvernu, u Partitu True Path è u Partitu Populista Socialdemucraticu, anu annunziatu ch'elli ùn assisteranu micca à a manifestazione è anu dichjaratu chì u scopu di Turgut Özal era di fà un spettaculu. U Partitu di a Patria hà decisu di unisce. A manifestazione hè stata tranquilla.
- 1997 - Astronauti à bordu di a navetta spaziale Discovery cumincianu à riparà u telescopiu Hubble.
- 2001 - Terremotu di magnitudine 6,6 in El Salvador : almenu 400 persone sò morti.
- 2005 - Turchia hà pigliatu u cumandimu di a Forza Internaziunale di Sicurezza è Assistenza in Afganistan da u Corpu Europeu cù una ceremonia tenuta in Kabul per 6 mesi.
- 2007 - In l'Assemblea Generale di a Gran Assemblea Naziunale Turca, hè stata accettata per apre una investigazione parlamentaria nantu à a deteriorazione è l'alienazione di a lingua turca.
- 2008 - In u casu riguardanti l'attacchi contr'à i membri di a 2ª Camera di u Cunsigliu di Statu è u ghjurnale Cumhuriyet, l'Ankara 11th High Criminal Court hà decisu di cundannà Alparslan Arslan à a prigiò a vita aggravata duie volte. L'accusati Osman Yıldırım, Erhan Timuroğlu è İsmail Sağır sò stati cundannati à a prigiò a vita. L'accusatu Süleyman Esen hè statu cunnannatu à un totale di 2 anni, 17 mesi è 8 ghjorni, mentri Tekin İrşi hè statu cunnannatu à un totale di 15 anni, 10 mesi è 2 ghjorni.
nascite
- 1599 - VII. Alessandru, Papa (m. 1667)
- 1672 - Étienne François Geoffroy, chimico francese († 1731 )
- 1719 - George Brydges Rodney, ufficiale navale in a Royal Navy di Gran Bretagna (m. 1792)
- 1766 Thomas Robert Malthus, ecunumista inglese (m. 1834)
- 1768 - Édouard Mortier, generale e maresciallo francese († 1835 )
- 1769 - Ivan Krilov, ghjurnalistu, pueta, dramaturgu, traduttore russu († 1844)
- 1793 - Philipp Veit, pittore romanticu tedescu (m. 1877)
- 1805 - Peter Gustav Lejeune Dirichlet, matematicu tedescu (m. 1859 )
- 1811 - François Achille Bazaine, maresciallo francese († 1888 )
- 1821 - John Turtle Wood, architettu inglese, ingegnere è archeologu (m. 1890)
- 1835 - Mirza Ghulam Ahmed, fundatore di u muvimentu religiosu Ahmadi (m. 1908)
- 1849 - Wilhelm Voigt, falsificatore e calzolaio tedescu (m. 1922)
- 1852 - Ion Luca Caragiale, scénarista, nuvellu, scrittore di puesia, direttore di teatru, cummentariu puliticu è ghjurnalistu tedescu († 1912)
- 1852 - John Louis Emil Dreyer, astronomu danese-irlandese (m. 1926 )
- 1855 - Paul Deschanel, 10e presidente di a Terza Republica in Francia (m. 1922)
- 1870 - Leopold Godowsky, virtuosu di u pianoforte è cumpusitore polacco-americanu (m. 1938)
- 1873 - Fëdor Chaliapin, cantante d'opera russa (m. 1938)
- 1877 - Fehim Spaho, cleric bosniacu († 1942 )
- 1879 - Prìncipi Sabahattin, puliticu è filòsufu turcu (m. 1948)
- 1888 - George Papandreou , puliticu grecu è 162e Primu Ministru di a Grecia (m. 1968 )
- 1891 - Grant Wood, pittore americanu (m. 1942)
- 1894 - Hambartzum Khachanyan, attore di cinema armenu (m. 1944)
- 1903 - Georges Simenon, scrittore belga († 1989)
- 1906 - Agostinho da Silva, filòsufu portughese († 1994 )
- 1910 - William B. Shockley , fisicu americanu, inventore è premiu Nobel per a fisica (m. 1989 )
- 1915 - Aung San, capu naziunalistu birmanu (m. 1947)
- 1916 - Samim Kocagöz, scrittore turcu (m. 1993)
- 1921 - Ulvi Uraz, attrice di teatru è film turca (m. 1974)
- 1923 - Chuck Yeager, u primu aviatore americanu à superà a vitezza di u sonu
- 1928 - Refik Erduran, scrittore turcu (m. 2017)
- 1929 - Kenan Erim, archeologu turcu (m. 1990)
- 1930 - Frank Buxton, attore americanu, attore di voce, scrittore è direttore di televisione (m. 2018)
- 1932 - Nail Güreli, ghjurnalistu è scrittore turcu († 2016)
- 1933 - Kim Novak, attrice americana
- 1937 - Oliver Reed, attore inglese († 1999)
- 1947 - Rüçhan Çalışkur, attore turcu di teatru, cinema è serie TV
- 1950 - Mazhar Alanson, cantante, chitarrista, cantautore è attore turcu
- 1950 - Peter Gabriel, musicista inglese (Genesis band)
- 1952 - Ed Gagliardi, musicista americanu (banda straniera)
- 1958 - Nilgün Marmara, pueta turcu († 1987 )
- 1973 - Sibel Alaş, cantautrice turca
- 1974 - Robbie Williams, musicista inglese
- 1976 - Leslie Feist, cantautrice canadese
- 1976 - Nihat Doğan, cantanti turcu
- 1978 - Edsilia Rombley, musicista olandese
- 1980 - Sebastian Kehl, futbolista tedescu
- 1984 - Apoño, futbolista spagnolu
- 1986 - Besim Kunić, footballista svedese
- 1989 - Ali Balkaya, footballista turcu (m. 2011)
- 1995 - Tibor Linka, canoista slovacu
morti
- 1021 - Ghjudice, califfu fatimide (n. 985)
- 1332 - II. Andronicu, imperatore bizantinu (n. 1259)
- 1542 - Catherine Howard, regina d'Inghilterra (n. 1523)
- 1608 - Konstanty Wasyl Ostrogski, prìncipe ortodossu di a Commonwealth polacco-lituana (n. 1526)
- 1660 - Karl X. Gustav, rè di Svezia è duca di Brema (n. 1622)
- 1787 - Ruđer Bošković, scienziatu ragusanu (n. 1711)
- 1787 - Charles Gravier, conte di Vergennes, statista è diplomaticu francese (n. 1717)
- 1789 - Paolo Renier, prufessore assuciatu di a Republica di Venezia (n. 1710)
- 1791 - Ruscuklu Çelebizade Şerif Hasan Pasha, statista ottomane (b. ?)
- 1837 - Mariano José de Larra, ghjurnalistu è autore spagnolu (n. 1809 )
- 1883 - Richard Wagner, cumpusitore d'opera tedescu (n. 1813)
- 1909 - Julius Thomsen, chimicu danese (n. 1826)
- 1920 - Otto Gross, psicanalista austriacu (n. 1877)
- 1926 - Francis Ysidro Edgeworth, filòsufu è economistu puliticu irlandese (n. 1845)
- 1943 - Neyyire Neyir (Munire Eyüp Ertuğrul), attrice di teatru è film turca (n. 1902)
- 1955 - Nubar Tekyay, viulinu turcu (n. 1905)
- 1957 - Oszkár Jászi , scienziatu è puliticu ungherese (n. 1875 )
- 1967 - Forough Farrokhzad, pueta, scrittore, regista è pittore iranianu (n. 1935)
- 1980 - David Janssen, attore americanu (n. 1931)
- 1991 - Arno Breker, scultore tedescu (n. 1900)
- 1992 - Nikolay Bogolyubov, scientist suvièticu (n. 1909)
- 1996 - Martin Balsam, attore americanu (n. 1919)
- 2002 - Waylon Jennings, cantautore americanu (n. 1937)
- 2004 - Zelimkhan Yandarbiyev, 2u presidente di a Repubblica Cecena, scrittore (n. 1954)
- 2005 - Hüdai Oral, puliticu turcu è anzianu Ministru di l'Energia è e Risorse Naturali (n. 1925)
- 2005 - Lucia dos Santos, monaca carmelita portughese (n. 1907)
- 2005 - Teoman Alpay, cumpusitore turcu (n. 1932)
- 2006 - Andreas Katsulas, attore greco-americanu (n. 1946)
- 2006 - Peter Frederick Strawson, filòsufu britannicu (n. 1919)
- 2009 - Bahtiyar Vahabzade, poeta è scrittore azerbaijan (n. 1925)
- 2013 - Stefan Wigger, attore tedescu (n. 1932)
- 2014 - Ralph Waite, attore è doppiatore americanu (n. 1928)
- 2014 - Richard Møller Nielsen, footballista è manager naziunale danese (n. 1937)
- 2017 - Kim Jong-nam, suldatu nordcoreanu, puliticu, è figliolu maiò di l'anzianu capu nordcoreanu Kim Jong-il (n. 1971)
- 2018 - Dobri Dobrev, filantropu bulgaru (n. 1914)
- 2018 - Henrik, Regina di Danimarca II. era u maritu di Margrethe (b. 1934)
- 2018 - Agop Kotoğyan, dermatologu armenu-turcu (n. 1939)
- 2019 - Idriz Ajeti, storicu kosovanu (n. 1917)
- 2019 - Ozan Arif, maestru turcu, trovatore populari è pueta (n. 1949)
- 2019 - Jack Coghill, omu d'affari è puliticu americanu (n. 1925)
- 2019 - Bibi Ferreira, attrice è cantante brasiliana (n. 1922)
- 2019 - Eric Harrison, anzianu ghjucadore di football è allenatore prufessiunale inglese (n. 1938)
- 2019 - Connie Jones, trombettista è cornetista di jazz americanu (n. 1934)
- 2019 - Vitali Khmelnitsky , ex futbolista è allenatore sovieticu-ucrainu (n. 1943 )
- 2020 - Alexei Botyan, spia di l'Unioni Suviètica (n. 1916)
- 2020 - Des Britten, omu d'affari di Nova Zelanda, presentatore, autore, chef foodie è pastore anglicanu (b. 1939)
- 2020 - Liu Shouxiang, acquarellista è prufessore cinese (n. 1958)
- 2021 - Xabier Agirre , amministratore è puliticu spagnolu (n. 1951 )
- 2021 - Louis Clark, musicista inglese (n. 1947)
- 2021 - Sydney Devine, cantante scozzese (n. 1940)
- 2021 - Olle Nygren, competitore svedese di motoscafi (n. 1929)
- 2021 - Andon Qesari, attore albanese è direttore di teatru (n. 1942)
- 2021 - Kadir Topbaş, architettu turcu è sindaco di a municipalità metropolitana di Istanbul (b. 1945)
Vacanze è occasioni speciali
- U ghjornu mundiale di a radio
- A liberazione di Erzincan da l'occupazione francese (1918)
- Liberazione di u distrittu di Görele di Giresun da l'occupazione russa è armena (1918)
Esse u primu à cummentà