U 5 di maghju hè u 125esimu ghjornu di l'annu (u 126esimu in l'anni bisestili) secondu u calendariu gregurianu. U numaru di ghjorni chì restanu finu à a fine di l'annu hè 240.
ferroviaria
- 5 di maghju 1962 Afyon Concrete Traverse Factory hè stata aperta.
- Cù a decisione di u Cunsigliu di i Ministri u 5 di maghju di u 2005, Sincan-Esenkent hè stata inclusa in u scopu di a 1a parte di u Prughjettu di Trenu d'Alta Velocità Ankara-Istanbul.
Eventi
- 553 - U secondu Cunsigliu di Istanbul hà iniziatu.
- 1260 - Kublai Khan diventa imperatore mongol.
- 1494 - Christopher Columbus sbarca nantu à l'isula di Giamaica è a chjama "Santiago". Chiamò a baia ch’ellu sbarcò in « Santa Gloria ».
- 1762 - Russia è Prussia firmanu u Trattatu di San Petruburgu, finiscinu a Guerra di Sette Anni trà elli.
- 1809 - U Cantu Svizzeru di Argovia priva i Ghjudei di i so diritti di citadinanza.
- 1821 - L'imperatore francese Napulione Bonaparte morse in l'isula di Santa Elena in l'Oceanu Atlanticu Sud, u so secondu esiliu.
- 1835 - A prima linea ferroviaria di l'Europa cuntinentale hè aperta in Belgio. (U primu in Europa era in Inghilterra)
- 1862 - Festività di Cinco de Mayo : armata messicana, III. Il a battu l'armée française sous Napoléon à Puebla.
- 1865 - A prima robba di treni in i Stati Uniti hà fattu vicinu à Cincinnati (Ohio).
- 1891 - A sala di cuncerti Carnegie Hall in New York apre cù u direttore invitatu Pyotr Ilyich Tchaikovsky.
- 1916 - I Marines americani invadenu a Republica Dominicana.
- 1920 - Sacco è Vanzetti, (Nicola Sacco è Bartolomeo Vanzetti) sò arristati per furbà è omicidiu. Seranu eseguiti in u 1927, dopu à u so prucessu, chì passò in a storia cum'è una disgrazia per u sistema di ghjustizia americanu.
- 1921 - Famosu stilista parigina Coco Chanel, unu di i prufumi più famosi in u mondu, Chanel No. 5 liberatu à u mercatu.
- 1925 - I travaglii di creazione di Atatürk Forest Farm sò stati iniziati.
- 1925 - Manok Manukyan, chì hè statu cundannatu à morte per tentativu di assassinà u presidente Mustafa Kemal, hè statu eseguitu.
- 1936 - E truppe taliane occupanu Addis Abeba (Etiopia).
- 1947 - Belgica, Inghilterra, Danimarca, Francia, Paesi Bassi, Irlanda, Svezia, Italia, Lussemburgu è Norvegia; si sò riuniti per furmà u Cunsigliu di l'Auropa. Turchia s'unì à u Cunsigliu di l'Auropa in Aostu 1949.
- 1952 - U monopoliu di partita hè abolitu.
- 1954 - Un colpu militare hè statu fattu in Paraguay.
- 1955 - A Germania Occidentale hà guadagnatu a suvranità piena.
- 1955 - Cù l'iniziativa di l'Unioni di e Donne Turche, hè statu decisu di celebrà a seconda dumenica di maghju ogni annu cum'è u ghjornu di a mamma. TKB hà sceltu Nene Hatun cum'è a mamma di l'annu. A prima ricunniscenza ufficiale per u ghjornu di a mamma hè vinuta da l'americana Julia Howe in u 1872.
- 1960 - In Ankara, i studienti anu fattu una manifestazione cù u codice 555K (u quintu di u quintu mese à 17.00 in Kızılay).
- 1960 - L'Unioni Suviètica annuncia ch'ella avia abattutu l'aviò spia americanu persu dapoi u U-2. Questu avvenimentu, chì aggravava a Guerra Fridda, era chjamatu Crisi U-2.
- 1961 - Alan Shepard divintò a prima persona à esse mandatu in u spaziu da i Stati Uniti.
- 1968 - In Francia, in manifestazioni anti-US per via di a Guerra di Vietnam, sottu à a dirigenza di Daniel Cohn-Bendit, 30 mila studienti si sò rivolti in Parighji, alzendu barricate dopu à sei studienti arrestati; L'Università di a Sorbona hè stata chjusa.
- 1976 - l'assassinu Mustafa Başaran hà uccisu Veli Doğan è Şaban Erkalay mentre scappava. Hè statu esecutatu u 12 di sittembri.
- 1980 - U Prucessu chì porta à u 12 September 1980 Coup in Turchia (1979 - 12 September 1980): Primu Ministru Süleyman Demirel, à u Capu di Staff General Kenan Evren, chì vulia chì a crisa di l'elezzione presidenziale sia risolta, "Discuterà di u prublema cù Ecevit in Jugoslavia, induve andarà per u funerale di u maresciallo Tito" dettu.
- 1980 - U prucessu chì porta à u colpu di statu di u 12 di settembre di u 1980 in Turchia (1979 - 12 di settembre di u 1980): Capu di Staff General Kenan Evren, "Ùn pudemu micca aspittà più per fighjà sti partiti trascinanu u paese in un disastru". Hà urdinatu à u Vice Capu di Staff General, General Haydar Saltık, per compie a preparazione per l'intervenzione.
- 1980 - Konstantin Karamanlis hè statu elettu presidente di a Grecia.
- 1981 - Bobby Sands, militante di l'IRA, mori in prigiò in Inghilterra à a fine di a so greva di a fame. Sands era ancu un membru di u Parlamentu di u Regnu Unitu.
- 1994 - Naim Süleymanoğlu hà battutu u record mundiale in 64 kg è hà vintu trè medaglie d'oru à i Campionati Europei di Pesi tenuti in Czechia.
- 2000 - U presidente di a Corte Custituziunale, Ahmet Necdet Sezer, hè statu elettu u 3u presidente di Turchia ottenendu i voti di 517 di 330 deputati chì participanu à u votu à a fine di a 10a volta di votu in a Gran Assemblea Naziunale di Turchia.
- 2005 - U Partitu laburista, guidatu da Tony Blair, vincìu l'elezzioni generale in Inghilterra per a terza volta.
- 2007 - Kenya Airlines Boeing 737-800 tippu aviò di passageru, chì partutu da l'aeroportu internaziunale di Douala in Douala, Camerun per andà in a capitale di Kenya, Nairobi, hè cascatu: 115 persone sò morti.
nascite
- 1479 - Guru Amar Das, terzu di i guru sikh (m. 1574)
- 1747 - II. Leopoldu, imperatore di u Sacru Rumanu (m. 1792)
- 1793 - Robert Emmett Bledsoe Baylor, puliticu americanu (m. 1874 )
- 1796 - Robert Foulis, inventore, ingegnere civile è artista canadianu (m. 1866)
- 1800 - Louis Hachette, editore francese († 1864)
- 1811 - John William Draper, scientist, filòsufu, mèdicu, storicu, chimicu è fotografu americanu (m. 1882)
- 1813 - Søren Kierkegaard, filòsufu è teologu danese († 1855 )
- 1818 - Karl Marx, pensatore tedescu è fundatore di u marxismu (m. 1883)
- 1846 - Henryk Sienkiewicz , rumanzista pulaccu è premiu Nobel (m. 1916 )
- 1851 - Bidâr Kadınefendi, II. A preferita di Abdülhamid è a quarta moglia
- 1864 - Nellie Bly, ghjurnalista americana († 1922)
- 1865 - Albert Aurier, scrittore e criticu d'arte francese († 1892)
- 1873 - Leon Czolgosz, siderurgiu americanu è anarchicu (chì assassinò William McKinley) (m. 1901)
- 1877 - Georgiy Sedov, esploratore ucrainu-sovieticu (m. 1914)
- 1884 - Mazhar Osman Usman, psichiatra turcu (m. 1951)
- 1895 - Mahmut Yesari, scrittore è dramaturgu turcu (m. 1945)
- 1900 - Paul Baumgarten, architettu tedescu (m. 1984 )
- 1914 - Tyrone Power, attore americanu (m. 1958)
- 1915 - Sami Güner, fotografu turcu (m. 1991)
- 1917 - Pío Leyva, musicista cubanu è vocalista di Buena Vista Social Club (m. 2006)
- 1919 - Hayri Esen, attore di teatru è film turcu è attore di voce (m. 1977)
- 1919 - George Papadopoulos, capu di a giunta greca (m. 1999)
- 1925 - Perihan Altındağ Sözeri, interprete di musica classica turca (m. 2008)
- 1926 - Victor Ugarte, futbolista bolivianu
- 1929 - Ayhan Işık, attore di cinema turcu (m. 1979)
- 1930 - Stanford Shaw, storicu americanu (m. 2006)
- 1931 - Stan Anslow, footballista inglese (m. 2017 )
- 1931 - Alev Sururi, attrice di teatru, cinema è serie TV turca (m. 2013)
- 1934 - Henri Konan Bédié, puliticu ivorian
- 1937 - Delia Derbyshire, musicista è cumpusituri inglese (m. 2001)
- 1940 - Lance Henriksen, attore è attore di voce americanu
- 1943 - Michael Palin, attore inglese, scrittore è viaghjatore mundiale
- 1944 - John Terry, attore americanu
- 1944 - Christian de Portzamparc, architettu francese
- 1946 - Jim Kelly, artista marziale, attore è atleta americanu (m. 2013)
- 1946 - Aydın Menderes, puliticu turcu (figliolu di Adnan Menderes) (m. 2011)
- 1947 - Malam Bacai Sanhá, presidente di Guinea Bissau (m. 2012)
- 1948 - Bill Ward, batterista è musicista inglese
- 1950 - Maggie MacNeal, cantante olandese
- 1955 - Mehmet Terzi, atleta turcu è manager di sport
- 1958 - Ron Arad, pilotu di a Forza Aria Israeliana
- 1959 - Brian Williams, annunziatore americanu
- 1959 - Cengiz Kurtoğlu, musicista, pianista è cantante turcu
- 1961 - Şefika Kutluer, solista di flauta turca
- 1963 - James LaBrie, musicista canadese
- 1964 - Jean-François Copé, puliticu francese
- 1964 - Don Payne, era un scrittore è pruduttore americanu (m. 2013)
- 1966 - Shawn Drover, musicista canadianu
- 1966 - Sergey Stanishev, puliticu bulgaru è 48u Primu Ministru di Bulgaria
- 1966 Josh Weinstein, scrittore di televisione americanu
- 1967 - Levent Kazak, scrittore è dramaturgu turcu
- 1969 - Ali Sabancı, omu d'affari turcu
- 1970 - Kyan Douglas, presentatore di televisione americanu
- 1970 - Mahmut Özer, accademicu turcu
- 1970 - Naomi Klein, ghjurnalista canadiana, autore è attivista
- 1975 - Fırat Tanış, attore è musicista turcu
- 1976 - Dieter Brummer, attore australianu (m. 2021)
- 1976 - Juan Pablo Sorín, futbolista argentinu
- 1977 - Jessica Schwarz, attrice tedesca, attore di voce, parlante di audiolibri è presentatore
- 1978 - Santiago Cabrera, attore chilenu
- 1979 - Vincent Kartheiser, un attore americanu
- 1979 - Michael Albert Yobo, footballista nigerianu è fratellu di Joseph Yobo
- 1980 - Yosi Benayun, ghjucadore di football prufessiunale israelianu ritiratu
- 1980 - Anastasia Gimazetdinova, pattinatrice artistica uzbeka
- 1981 Craig David, cantante inglese
- 1983 - Henry Cavill, attore inglese
- 1985 - Emanuele Giaccherini , ex futbolista talianu
- 1985 - Tsepo Masilela, footballista sudafricanu
- 1985 - PJ Tucker hè un ghjucatore di basket prufessiunale americanu.
- 1987 - Graham Dorrans, futbolista scozzese
- 1988 - Adele, cantautrice inglese
- 1988 - Ulaş Tuna Astepe, attrice turca
- 1989 - Chris Brown, cantante americanu
- 1990 - Martine Smeets, ghjucadore di handball olandese
- 1991 - Raúl Jiménez, futbolista messicanu
- 1991 - Andrea Klikovac, ghjucadore di handball montenegrinu
- 1991 - Robin de Kruijf, volleyballista olandese
- 1992 - Loïck Landre hè un footballista francese.
- Ibrahima Wadji, footballista senegalese
- Takuya Shigehiro, footballista giapponese
- 1996 - Jai Hindley, ciclista australianu
morti
- 311 - Galerius (Gaius Galerius Valerius Maximianus), imperatore rumanu (b. 250)
- 1306 - Konstantinos Paleologos, principe bizantinu di a dinastia Paleologu (b. 1261)
- 1705 - Leopoldu I, Casa d'Absburgu è Imperatore Sacru Rumanu (n. 1640)
- 1821 - Napulione Bonaparte, cumandante francese (n. 1769)
- 1859 - Peter Gustav Lejeune Dirichlet, matematicu tedescu (n. 1805)
- 1883 - Eva Gonzalès, pittore impressionista francese (n. 1849)
- 1897 - James Theodore Bent, esploratore inglese, archeologu è autore (n. 1852)
- 1900 - Ivan Aivazovsky, pittore russu (n. 1817)
- 1907 - Şeker Ahmet Pasha, pittore ottomane (n. 1841)
- 1921 - Alfred Hermann Fried, pacifista ebreu austriacu, editore è ghjurnalistu (n. 1864)
- 1959 - Carlos Saavedra Lamas, accademicu, puliticu argentinu è premiu Nobel per a pace (n. 1878)
- 1953 - Orhan Burian, saggista, criticu è traduttore turcu
- 1973 - Amicu Zekai Özger, pueta turcu (n. 1948)
- 1977 - Ludwig Erhard, cancelliere federale di Germania (n. 1897)
- 1979 - Kemal Aygün, burocrate turcu (n. 1914)
- 1981 - Bobby Sands, puliticu irlandese di u Nordu è membru di l'Armata Republicana Provisionale Irlandese (n. 1954)
- 1982 - Orhan Gündüz, diplomaticu turcu è Consul General Onorariu di Turchia in Boston
- 1992 - Jean-Claude Pascal, cantante è attore francese (n. 1927)
- 1995 - Mikhail Botvinnik , campionu mundiale suvièticu di scacchi (n. 1911 )
- 2002 - George Sydney, regista americanu (n. 1916)
- 2006 - Atıf Yılmaz Batıbeki, direttore turcu (n. 1925)
- 2010 - Umaru Musa Yar'Adua, presidente di Nigeria (n. 1951)
- 2011 - Halit Çelenk, avucatu turcu (n. 1922)
- 2011 - Dana Wynter, attrice tedesca-americana (n. 1931)
- 2012 - Carl Johan Bernadotte, rè di Svezia VI. U quartu figliolu è u figliolu più chjucu di Gustaf Adolf è a so prima moglia, a Principessa Margaret di Connaught (n.
- 2012 - George Knobel, ex coach olandese (n. 1920)
- 2012 - Ali Uras, prufessore di medicina, anzianu ghjucadore di basket, ex presidente di Galatasaray è TFF (n. 1923)
- 2013 - Hayri Sezgin, lottatore turcu (n. 1961)
- 2016 - Roman Perihan, sopranu turcu, pittore, mudellu è attrice (n. 1942)
- 2017 - Corinne Erhel, puliticanti francese (n. 1967)
- 2017 - Quinn O'Hara (nome di nascita: alice jones), attrice americana di origine scozzese (b. 1941)
- 2018 - Michele Castoro, vescu cattolico rumanu (n. 1952)
- 2018 - José María Íñigo, presentatore spagnolu di radiu è televisione (n. 1942)
- 2019 - Frank Brilando, ex ciclista americanu maschile (n. 1925)
- 2019 - Francisco Cabasés, anzianu ghjucadore di football prufessiunale argentinu (n. 1916)
- 2019 - Lewis A. Fidler, puliticu americanu (n. 1956)
- 2019 - Norma Miller, ballerina americana, coreografa, cumedia, scrittrice, attrice, cantante, cantautrice è direttore artisticu (b. 1919)
- 2019 - Kadir Mısıroğlu, scrittore turcu (n. 1933)
- 2019 - Celil Oker, scrittore turcu di rumanzi criminali (n. 1952)
- 2019 - Barbara Perry, comica è attrice americana (n. 1921)
- 2020 - Renee Amoore, attivista, fisica è pulitica americana (b. 1953)
- 2020 - Brian J. Axsmith, paleobotanicu americanu, paleoecologu, è prufissore di biologia (n. 1963)
- 2020 - Didi Kempot, cantautore è filantropu indonesianu (n. 1966)
- 2020 - William Antonio Daniels, nome di scena kiing shooter, rapper americanu (b. 1992)
- 2020 - Diran Manoukian, ghjucadore francese di hockey su prato (n. 1919)
- 2020 – Ciro Pessoa (connu sous son nom de scène : Tenzin Chopel), cantante, cantautore, chitarrista è pueta brasilianu (b. 1957)
- 2021 - Abhilasha Patil, attrice indiana (n. 1974)
- 2021 - Fikret Koca hè un pueta azerbaigian (n. 1935)
- 2021 - Emine Işınsu, scrittrice e drammaturga turca, pueta e editore di riviste (n. 1938)
- 2021 - Feđa Stojanović, attore serbe (n. 1948)
Vacanze è occasioni speciali
- Istanbul Ahirkapi Hıdırellez Festivals
- 5 di maghju Ghjornu mundiale di e levatrici
- Cinco de Mayo
Esse u primu à cummentà