U 5 di ghjugnu hè u 156esimu ghjornu (u 157esimu in l'anni bisestili) di l'annu secondu u calendariu gregurianu. Restanu 209 ghjorni à a fine di l'annu.
Eventi
- 1851 - U rumanzu anti-esclavità di l'autore americanu Harriet Beecher Stowe Uncle Tom's Cabin (Life Among the Lowly) principia a serializazione in un ghjurnale.
- 1926 - L'accordu di Ankara hè firmatu trà u Regnu Unitu, Türkiye è l'Iraq. Turchia accunsentì à piglià una parte di 25 per centu da i rivenuti di l'oliu di Mosul per 10 anni è rinunziò à i so diritti in Mosul. Ma dopu, stu dirittu hè statu ancu rinunciatu in cambiu di £ 500.
- 1947 - U Pianu Marshall: In un discorsu à l'Università di Harvard, u Sicritariu di Statu di i Stati Uniti George Marshall hà dumandatu u sustegnu per l'Europa dopu a guerra.
- 1956 - Elvis Presley hà introduttu a so nova canzone "Hound Dog" in televisione in The Milton Berle Show, i so movimenti provocatori di l'anca durante u spettaculu eranu cunsiderati obsceni da l'audienza in quellu tempu.
- 1957 - Gülhane Military Medical Academy hè stata urganizata.
- 1963 - U Sicritariu Britannicu di Guerra John Profumo hè custrettu à dimissioni da u so postu per un scandalu sessuale chì implica. (Scandalu Profumu)
- 1964 - Dopu à a decisione di u guvernu di intervene in Cipru, u presidente di i Stati Uniti d'America Johnson hà mandatu una lettera à İnönü chì dichjara chì l'armi chì appartenenu à l'aiutu di i Stati Uniti ùn puderanu micca esse aduprati in l'intervenzione è chì passò in a storia di Turchia cum'è a "Lettera Johnson".
- 1967 - Trà Israele è i paesi arabi; I cunflitti chì passanu in a storia cum'è a "Guerra di i sei ghjorni" cuminciaru. Dopu à u cunflittu, Israele hà acquistatu più territoriu cà u so propiu, è catturà a Striscia di Gaza, e cità di Betlemme è Hebron, a Cisjordania è l'Altura di Golan.
- 1975 - U Canale di Suez hè statu apertu à u trafficu marittimu internaziunale 8 anni dopu, dopu a Guerra di i Sei Ghjorni.
- 1976 - A "Teton Dam" in u statu di l'Idaho di i Stati Uniti s'hè colapsatu.
- 1977 - L'Apple II, u primu urdinatore persunale praticu per l'usu in casa, hè in vendita.
- 1981 - L'apparizione di l'omosessuali nantu à u palcuscenicu hè statu pruibita da certi guvernatori, soprattuttu in Istanbul, per via chì anu violatu e regule morali generale.
- 1981 - Un ghjurnale medicale settimanale publicatu da i Centri di i Stati Uniti per u Controlu è a Prevenzione di e Malatie hà dettu chì una forma rara di pneumonia, chì si trova solu in i malati cù un sistema immune debilitatu, hè stata trovata in 5 persone in Los Angeles, California. Questi pazienti sò passati in a storia cum'è i primi casi cunfirmati di AIDS.
- 1983 - U 12th è 47th esecuzioni di u colpu di u 48 di settembre: u 7 di settembre di u 1979, i militanti di destra Halil Esendağ è Selçuk Duracık, chì anu razziatu una panetteria in Manisa Turgutlu è uccisu 4 panettieri di manca, sò stati eseguiti.
- 2017 - Montenegro divintò membru di l'OTAN.
nascite
- 1656 - Joseph Pitton de Tournefort, naturalista francese († 1708 )
- 1799 - Alexei Lvov, cumpusitore russu (m. 1870)
- 1819 - John Couch Adams, astronomu inglese (m. 1892 )
- 1830 - Karmin Crocco, banditu talianu († 1905 )
- 1878 - Pancho Villa, rivuluziunariu messicanu (m. 1923)
- 1883 - John Maynard Keynes, ecunumista britannicu (m. 1946)
- 1898 - Federico Garcia Lorca, pueta spagnolu († 1936 )
- 1900 - Dennis Gabor, fisicu britannicu natu in Ungheria, ingegnere elettricu, inventore è premiu Nobel in Fisica (m. 1979)
- 1928 - Tony Richardson, regista inglese (m. 1991)
- 1932 - Christy Brown, scrittore è pittore irlandese (m. 1981)
- 1932 - Yekta Güngör Özden, avucatu, scrittore è pueta turcu
- 1933 - William Kahan, matimàticu canadianu è scientist informaticu
- 1939 - Joe Clark, omu d'affari è puliticu canadianu
- 1941 - Ergün Aybars, storicu turcu è accademicu
- 1941 - Martha Argerich, concertista argentina
- 1944 - Whitfield Diffie, ciferologu americanu
- 1946 - Coşkun Göğen (Rape Coşkun), attore turcu
- 1946 - Stefania Sandrelli, attrice italiana
- 1947 - Laurie Anderson, artista d'avanguardia americana, cumpusitrice, musicista è regista di film
- 1949 - Ken Follett, scrittore gallese di rumanzi storichi è thriller
- 1952 Nicko McBrain, cantante inglese
- 1954 - Haluk Bilginer, attore è direttore turcu
- 1954 - Nancy Stafford, attrice, cineasta, antica modella è sceneggiatrice americana
- 1956 - Enis Berberoğlu, ghjurnalistu, scrittore è puliticu turcu
- 1956 - Merzie Ibragimovna Khalitova, cittadina sovietica è ucraina, cumpusitrice d'origine tartara di Crimea.
- 1958 - Ahmed Abdallah Mohamed Sambi, puliticu cumoru
- 1960 - Kerem Alışık, attore turcu
- 1960 - Leslie Hendrix, attrice americana
- 1962 - Astrid, rè II. U sicondu figliolu è unica figliola di Albert è a regina Paola è a surella di l'attuale monarca belga, u rè Filippu
- 1964 - Rick Riordan, scrittore di fantasia americanu
- 1966 - Aydoğan Aydın , suldatu turcu (m. 2017 )
- 1967 - Ron Livingston, attore americanu di cinema è televisione
- 1968 - Sebnem Sonmez, attrice turca
- 1969 - Çiçek Dilligil, attrice turca
- 1970 - Koji Noguchi, ex futbolista internaziunale giapponese
- 1971 - Mark Wahlberg, attore, musicista è pruduttore di televisione americanu
- 1971 Susan Lynch, attrice nordirlandese
- 1978 - Fernando Meira, ex futbolista portughese
- 1978 - Nick Kroll, attore americanu, comicu è attore di voce
- 1979 - David Bisbal, cantanti spagnolu
- 1979 - Pete Wentz, bassista è cantautore di Fall Out Boy
- 1981 - Serhat Akin, futbolista turcu
- 1982 - Achille Emana, footballista camerunese
- 1982 - Zvjezdan Misimović, footballista bosniacu
- 1984 - Stephen Nagbe Mennoh, futbolista liberianu
- 1984 - Yusuf Güney, cantanti turcu
- 1985 - Jeremy Abbott, pattinatore artisticu americanu
- 1986 - Bárbara de Regil, attrice messicana
- 1986 - Károly Sándor Pallai, scienziatu, pueta è traduttore ungherese.
- 1987 - Marcus Thornton, ghjucadore di basket prufessiunale americanu
- 1988 - Austin Daye, ghjucadore di basket prufessiunale americanu
- 1989 - Ed Davis, ghjucadore di basket prufessiunale americanu
- 1989 - Gilberto Oliveira Souza Junior, footballista brasilianu
- 1989 - Khaleem Hyland, footballista naziunale di Trinidad è Tobago
- 1989 - Léo Schwechlen, footballista francese
- 1989 - Yiğit Gökoğlan, footballista turcu
- 1990 - Ben Rienstra, footballista olandese
- 1990 - DJ Mustard, pruduttore di musica americanu è DJ
- 1990 - Junior Hoilett, ghjucadore di football naziunale canadianu
- 1990 - Masato Kudo, footballista giapponese
- 1990 - Matthias Ostrzolek, futbolista polacco-tedescu
- 1990 - Polina Rahimova, volleyballista azerbaigiana
- 1990 - Sekou Oliseh, futbolista liberianu
- 1991 - Lisa Schmidla, rematore tedesca
- 1991 - Martin Braithwaite, footballista naziunale danese di origine Guyana.
- 1992 - Emily Seebohm, natatrice australiana
- 1992 - Joazhiño Arroe, futbolista peruvianu
- 1992 - Yago Pikachu, footballista brasilianu
- 1993 - Candido Ramírez, futbolista messicanu
- 1993 - Erdal Akdari, footballista turcu
- 1993 - Maria Thorisdottir, footballista naziunale norvegese
- 1995 - Troye Sivan, attrice australiana di origine sudafricana, cantante, cantautrice è ex. YouTuber
- 1996 - Marcão, difensore brasilianu
- 1997 - Henry Onyekuru, footballista naziunale nigerianu
- 1997 - Kieran Tierney, futbolista scozzese
- 1998 - Fabian Benko, futbolista tedescu
- 1998 - Yuliya Lipnitskaia, pattinatrice artistica russa
- 2000 - Pierre Kalulu, footballista francese
morti
- 1017 - Sanjō, 67u imperatore di u Giappone in successione tradiziunale (n. 976)
- 1316 - Luigi X, rè di Francia (n. 1289 )
- 1434 - Yuri Dmitrievich, Duca di Zvenigorod da u 1389 à a so morte (b. 1374)
- 1615 - Toyotomi Hideyori, samurai giapponese di u periodu Sengoku (b. 1593)
- 1816 - Giovanni Paisiello, compositeur italien (n. 1741)
- 1826 - Carl Maria von Weber, cumpusitore tedescu (n. 1786)
- 1832 - Kaʻahumanu, regina consorte di u Regnu di Hawaii (b. 1768)
- 1897 - Teodor Kasap, ghjurnalistu ottomanu, scrittore è traduttore di origine greca (n. 1835)
- 1910 - O. Henry, scrittore di racconti americanu (n. 1862)
- 1944 - Riccardo Zandonai, compositeur d'opéra italien et de musique classique occidentale et éducateur de musique (n. 1883)
- 1958 - Evelyn Ellis, attrice americana (n. 1894)
- 1965 - Guglielmu, principe di Svezia è Norvegia (n. 1884)
- 1971 - Cahit Irgat, attore di cinema è teatru turcu (n. 1915)
- 1974 - Hilmi Ziya Ülken, filòsufu è sociologu turcu (n. 1901)
- 1977 - Fevzi al-Kavukçu, suldatu arabu è puliticu (n. 1890)
- 1993 - Conway Twitty, cantante americanu (n. 1933)
- 1983 - Kurt Tank, ingegnere aeronauticu tedescu (n. 1898)
- 2004 - Necdet Mahfi Ayral, artista di teatru è cinema turcu (n. 1908)
- 2004 - Ronald Reagan, 40emu presidente di i Stati Uniti (n. 1911)
- 2004 - Zahir Güvemli, scrittore, caricaturista è criticu turcu (n. 1913)
- 2005 - Susi Nicoletti, attrice e ballerina germano-austriaca (nata in 1918)
- 2009 - Rajeev Motwani, scienziatu di l'informatica di nascita indiana (n. 1962)
- 2010 - Erdoğan Tokatlı, direttore di cinema turcu, scrittore è traduttore (n. 1939)
- 2011 - Ludo Martens, storicu belga è puliticu cumunistu (n. 1946 )
- 2012 - Caroline John, attrice inglese (n. 1940)
- 2012 - Ray Bradbury, autore americanu (n. 1920)
- 2015 - Sadun Boro, marinaru turcu (n. 1928)
- 2015 - Tariq Aziz, puliticu irachenu è ex ministru di l'Affari Esteri irachenu (n. 1936)
- 2016 - Jerome Bruner, psicologu americanu (n. 1915)
- 2017 - Andy Cunningham, attore, marionnettista è scrittore inglese (n. 1950)
- 2017 - Cheick Tioté, footballista naziunale di a Costa d'Avorio (n. 1986)
- 2017 - Helen Dunmore, pueta inglese, rumanzista è scrittrice per i zitelli (n. 1952)
- 2017 - Kathryn Stripling Byer, pueta è educatrice americana (b. 1944)
- 2018 - Brian Browne, pianista è cumpusitore jazz canadianu (n. 1937)
- 2018 - Daša Drndić, scrittrice e scrittrice croata (nata in 1946)
- 2018 - Feng Ting-kuo, puliticu taiwanese-cinese (n. 1950)
- 2018 - Frank Bresee, radiodiffusore è storicu americanu (n. 1929)
- 2018 - Jānis Bojārs , atleta lituanu (n. 1956 )
- 2018 - Kate Spade, stilista di moda è imprenditore americanu (b. 1962)
- 2018 - Pierre Carniti, puliticu è sindacalista talianu (n. 1936 )
- 2019 - Dinyar Contractor, attore indianu, comicu, direttore è scrittore (b. 1941)
- 2019 - Elio Sgreccia, biologiste et cardinal italien (né en 1928)
- 2020 - Carlos Lessa, ecunumista è prufessore brasilianu (n. 1936)
- 2020 - Keiko Itō, pueta giapponese di haiku (n. 1935)
- 2021 - Narinder Bragta, puliticu indianu (n. 1952)
- 2021 - Jean-Claude Caron, attore francese (n. 1944)
- 2021 - TB Joshua, cleric nigerianu, personalità televisiva è filantropu (b. 1963)
- 2021 - Petru Taberner, Anzianu futbolista spagnolu (n. 1946)
- 2021 - Galen Young, ghjucadore di basket prufessiunale americanu (n. 1975)
- 2022 - Latif Demirci, caricaturista turcu (n. 1961)
- 2022 - Dom Phillips, ghjurnalistu è columnista britannicu (n. 1964)
- 2022 - Alec John Such, musicista americanu (n. 1951)
- 2022 - Troubles, rapper americanu (b. 1987)
Vacanze è occasioni speciali
- Ghjornu mundiale di l'ambiente