U 10 di ferraghju hè u 41esimu ghjornu di l'annu secondu u calendariu gregurianu. U numaru di ghjorni chì restanu finu à a fine di l'annu hè 324.
ferroviaria
- U 10 di ferraghju di u 1900, l'Ambasciadore Russu Sinowiew hà dumandatu chì a Russia sia data a priorità in a custruzzione di a ferrovia per esse allargata da a Regione di u Mari Neru à a regione interna è prisintò un prugettu à Tevfik Pasha.
- 10 February 1922 Sicondu a nutizia di u ghjurnale Tevhid-i Efkar; Una Cumpagnia Americana Fevendeyşin hà dumandatu à u Ministeru di Nafia è hà dumandatu una cuncessione ferroviaria.
Eventi
- 1074 - Divânu Lügati't-Türk ; U primu travagliu di dizziunariu di a cultura turca, scrittu in turcu, hè statu scrittu da Kaşgârlı Mahmut. (Accuminciau u 25 di ghjennaghju di u 1072.)
- 1763 - Trattatu di Parigi firmatu trà u Regnu di Gran Bretagna, Francia è Spagna: a Guerra di Sette Anni finisce.
- 1828 - U Trattatu di Turkmenchay hè firmatu trà l'Imperu Russu è a Dinastia Qajar.
- 1840 - Victoria I è u prìncipi Albertu si maritanu in a cappella di u Palazzu di San Ghjacumu.
- 1863 - Alanson Crane hà patentatu l'extinctore.
- 1916 - Battaglia di Dogger Bank trà l'Imperu Germanu è u Regnu Unitu.
- 1931 - New Delhi divintò a capitale di l'India.
- 1933 - In una partita di pugilatu à Madison Square Garden (New York), Primo Carnera sbatte Ernie Schaaf in u 13 round, Schaaf mori.
- 1937 - A Direzzione Generale di Meteorologia hè stata creata.
- 1946 - U Campionatu Sudamericanu finisci cù l'Argentina chì vince u campiunatu.
- 1947 - L'Italia, l'Ungheria, a Bulgaria, a Romania è a Finlandia firmanu u Trattatu di Pace di Parigi.
- 1947 - E banche private di i Stati Uniti ricusanu di prestitu à Turchia.
- 1950 - U prucessu di i prufessori di l'università chì sò stati pruvati per l'accusazioni di cumunismu hè finitu: Behice Boran è Niyâzi Berkes sò stati cundannati à trè mesi di prigiò. Pertev Naili Boratav hè statu liberatu.
- 1953 - Adnan Çoker è Lütfü Günay, à a Facultà di Lingua, Storia è Geografia, Università di Ankara. Prima d'amore A prima mostra di pittura astratta chjamata dopu à ellu hè stata aperta.
- 1954 - L'esecutivi di u Partitu Naziunale chjusu fundanu u Partitu Naziunale Republicanu, Ahmet Tahtakiliç hè statu elettu presidente.
- 1956 - u fiumu Ceyhan hà sbulicatu. 50 mila ettari di terra in Çukurova sò stati inundati.
- 1958 - U guvernatore di Istanbul Mumtaz Tarhan hà pruibitu u striptease in i nightclubs.
- 1962 - Est-Ovest scambiati spie; Francis Gary Powers, le pilote de l'avion espion américain U-2, abattu au-dessus des cieux de l'URSS, a été échangé contre l'espion russe Rudolf Abel.
- 1969 - I navi di a 6a Flotta di i Stati Uniti sò ghjunti in Istanbul. I studienti universitari anu prutestatu.
- 1971 - Mehmet Ali Aybar hè statu riferitu à a Corte d'Onore di u Partitu di i Travagliatori di Turchia (TIP) cù una dumanda di espulsione.
- 1979 - A cirurgia di u core apertu hè stata fatta nantu à un zitellu di un mese è mezu per a prima volta in Turchia à l'Hospital di a Facultà Medica di Hacettepe.
- 1979 - U prucessu chì porta à u colpu di colpu di u 12 settembre 1980 in Turchia (1979 - 12 settembre 1980): i deputati CHP è EP si battenu in u corpu in a Gran Assemblea Naziunale di Turchia.
- 1980 - Avvenimenti Tariş: L'8 di ferraghju, 1500 travagliadori chjusu e porte è stallanu barricate in a Fabbrica Çiğli İplik. U 10 di ferraghju, a pulizza intervene cù i travagliadori ; 15 persone sò state ferite, 500 persone sò state arrestate.
- 1981 - Staff General Law Martial Services Military Services Coordination Presidenza hà fattu una chjama à 5 artisti per "rende". L'artisti chì sò stati chjamati à "rendezione" eranu Cem Karaca, Melike Demirağ, Şanar Yurdatapan, Sema Poyraz è Selda Bağcan.
- 1981 - U capu di u Partitu di u Muvimentu Naziunalistu chjusu, Alparslan Türkeş, hà fattu una dichjarazione à a procura. Alparslan Türkeş, chì presuntamente hà incitatu à l'assassiniu, hà dettu chì l'urganizazione chjusa di u Partitu di u Muvimentu Naziunalistu hè contru à ogni tipu d'atti di viulenza è d'assassiniu.
- 1987 - A demanda di compensazione presentata da u scrittore Aziz Nesin contr'à u presidente Kenan Evren hè stata rifiutata da a corte. Cum'è u mutivu di u rifiutu, hè statu dimustratu chì i Presidenti ùn ponu esse ghjudicati per crimini altru ch'è "tradimentu".
- 1992 - U pugile Mike Tyson hè statu cundannatu per a violazione di Miss America negra Desiree Washington.
- 1993 - U filmu "U guerrieru stancu" hè statu trasmessu in a Radio Turca è Television Corporation (TRT). A film hè stata sparata da a televisione statale, ma hè statu decisu di esse distruttu da l'autorità pulitiche è militari è brusgiatu in u 1983. U Ministru di a Cultura, Fikri Sağlar, hà avutu l'unica copia di u filmu chì hà sopravvissutu à l'incendiu è a mette in l'aria.
- 1995 - A vendita di l'Istituzione di Carne è Pesci à Hak-İş Union u 2 di ferraghju 1995, per un decimu di u so valore reale, hà causatu cunfusione. L'Unione Hak-İş era cunnisciuta per a so vicinanza à u Partitu di Benessere. Dopu, a vendita hè stata rivista. U Primu Ministeru hà annullatu a decisione di vendita u 10 di ferraghju 1995.
- 1996 - U supercomputer di IBM Deep Blue batte Garry Kasparov.
- 1998 - U filmu "Innocence", diretta da Zeki Demirkubuz, vince u Premiu Sadoul in a categuria di cinema in Francia.
- 2006 - 2006 I Ghjochi Olimpichi d'inguernu cumincianu in Turinu (Italia).
- 2006 - Mehmet Ali Ağca, chì era statu prima cundannatu à 36 anni di prigiò per l'uccisione di u scrittore di u ghjurnale Milliyet Abdi İpekçi è per dui casi di estorsioni separati, hè statu pruvatu di novu secondu u novu Codice Penale Turcu per u listessu casu. Kadıköy U 1st High Criminal Court, cunsiderendu e disposizioni favurevuli, hà cundannatu Ağca à 21 anni è 8 mesi di prigiò.
- 2015 - L'attaccu di Chapel Hill, in quale 3 persone sò stati ammazzati, hà fattu.
nascite
- 1775 - Ádám Récsey, puliticu è generale ungherese († 1852 )
- 1775 - Charles Lamb, saggista inglese († 1834 )
- 1785 - Claude-Louis Navier, fisicu francese († 1836)
- 1791 - Francesco Hayez, pittore talianu († 1882)
- 1807 - Lajos Batthyány, statista ungherese († 1849 )
- 1842 - Agnes Mary Clerke, astronoma è autrice irlandese (m. 1907)
- 1859 - Alexandre Millerand, presidente di Francia († 1943)
- 1861 - James Mooney, etnografu, folklorista è antropologu americanu (m. 1921)
- 1890 - Boris Pasternak, pueta, scrittore russu è premiu Nobel 1958 (m. 1960 )
- 1890 - Fanya Kaplan, assassinu chì pruvò à tumbà Lenin (m. 1918)
- 1892 - Günther Blumentritt, generale di a Germania nazista (m. 1967)
- 1893 - Jimmy Durante, attore, comicu, cantante è pianista americanu († 1980)
- 1893 - Ahmet Özenbaşlı, unu di i capi di u muvimentu di u Partitu Naziunale di Crimea Tatar, puliticu è intellettuale (m. 1958)
- 1894 - Harold Macmillan, puliticu britannicu è Primu Ministru di u Regnu Unitu 1957-1963 (m. 1986)
- 1895 - Tsvyatko Radoynov, capu di a resistenza cumunista bulgara (m. 1942)
- 1896 - Alister Hardy, biologu marinu inglese; Specialista in zooplancton è ecosistema marinu (m. 1985)
- 1897 - John Franklin Enders, scientist medicale americanu è premiu Nobel in fisiologia o medicina (m. 1985)
- 1897 - Judith Anderson, attrice australiana (m. 1992)
- 1898 - Bertolt Brecht, drammaturgu tedescu († 1956)
- 1899 - Cevdet Sunay, suldatu turcu è statista (m. 1982)
- 1901 - Stella Adler, attrice americana († 1992)
- 1902 Walter Houser Brattain, fisicu americanu (m. 1987)
- 1903 - Matthias Sindelar, footballista austriacu († 1939 )
- 1909 - Henri Alekan, direttore di fotografia francese († 2001 )
- 1911 - Rebii Erkal, footballista è coach turcu (m. 1985)
- 1922 - Árpád Göncz, prufessore è puliticu ungherese († 2015 )
- 1924 - Leman Şenalp, bibliotecariu turcu (m. 2018)
- 1929 - Jerry Goldsmith, cumpusitore è direttore d'orchestra americanu (m. 2004)
- 1930 - Robert Wagner, regista è attore americanu
- 1935 - Miroslav Blažević, manager croatu
- 1935 - Zori Balayan, scrittore armenu
- 1936 - Ayşe Nana, attrice e ballerina armeno-turco-italiana (m. 2014)
- 1938 - Muharrem Dalkılıç, atleta turcu è manager di sport
- 1939 - Enver Ören, omu d'affari turcu, accademicu è fundatore di İhlas Holding (m. 2013)
- 1939 - Peter Purves, attore è presentatore inglese
- 1940 - Güven Önüt , footballista è manager turcu (m. 2003 )
- 1943 - Atilla Pakdemir, attore turcu di teatru, cinema è serie TV
- 1944 - Refik Durbaş, pueta turcu
- 1945 - Ömer Naci Soykan, filòsufu è accademicu turcu
- 1950 - Mark Spitz, natatori americanu
- 1952 - Marco Aurelio Moreira, footballista brasilianu
- 1955 - Greg Norman, golfista australianu
- 1957 - Briony McRoberts, attrice inglese († 2013)
- 1957 - Oya Aydoğan, attrice turca (m. 2016)
- 1958 - Sinan Turhan, futbolista è coach turcu
- 1961 - Alexander Payne, direttore è sceneggiatore americanu
- 1962 - Cliff Burton, musicista americanu è bassista di Metallica (m. 1986)
- 1963 - Candan Erçetin, cantante pop turcu, interprete, cantautore, cumpusitore è maestru di musica.
- 1963 - Halil İbrahim Akpınar, burocrate turcu
- 1967 - Kazuaki Koezuka, footballista giapponese
- 1970 - Noureddine Naybet, footballista maroccu
- 1970 - Pelin Körmükçü, attrice di teatru, cinema è serie TV turca.
- 1973 - Ajdar Anık, cantante turcu
- 1973 - Kazım Carman, attore turcu
- 1974 - Elizabeth Banks, attrice americana
- 1975 - Kool Savaş, musicista tedescu
- 1976 - Carlos Jiménez, ghjucadore di basket spagnolu
- 1976 - Delio Toledo, futbolista paraguaianu
- 1976 - Vedran Runje, portiere croatu
- 1977 - Bakary Gassama, arbitru di football gambianu
- 1977 - Salif Diao, footballista senegalese
- 1978 - Don Omar, cantanti porturicanu
- 1978 - Erkan Özbey, futbolista turcu
- 1978 - Tuğba Özay, cantante turca, songwriter, mudellu è attrice
- 1979 - Gabri García, footballista è manager spagnolu
- 1980 - Enzo Maresca, footballista talianu
- 1980 - Sylvain Marchal, footballista francese
- 1981 Andrew Johnson, footballista inglese
- 1981 - Gakuto Kondo, footballista giapponese
- 1981 - Natasha St-Pier, cantante canadese
- 1982 - Şadi Çolak, footballista turcu
- 1982 - Tarmo Neemelo, futbolista estonianu
- 1983 - Kenny Adeleke, ghjucadore di basket americanu
- 1983 - Ricardo Clark, ghjucadore di football americanu
- 1983 - Tanıl Özer, footballista turcu
- 1983 - Vagnur Mohr Mortensen, calciatore feroese
- 1984 - Marcelo Mattos, footballista brasilianu
- 1984 - Marcos Aurélio, footballista brasilianu
- 1985 - Jonas Maciulis, ghjucadore di basket lituanu
- 1985 - Selcuk Inan, futbolista turcu
- 1986 - Erik Friberg, futbolista svedese
- 1986 - Nahuel Guzman, futbolista argentinu
- 1986 - Yuya Sato, footballista giapponese
- 1987 - Arif Dashdemirov, futbolista azerbaigian
- 1987 - Facundo Roncaglia, footballista argentinu
- 1988 - César Elizondo, footballista costaricanu
- 1988 - Francescu Acerbi, footballista talianu
- 1989 - Sabjen Lilaj, footballista albanese
- 1990 - Satoshi Yoshida, footballista giapponese
- 1991 - Emma Roberts, attrice americana di film è televisione
- 1991 - Park Kwang-Il, footballista sudcoreanu
- 1992 - Joeri de Kamps, footballista olandese
- 1992 - Misha B, rapper inglese
- 1993 - Guillermo Madrigal, futbolista messicanu
- 1994 - Jose Abella, futbolista messicanu
- 1994 - Xavier de Souza Kodjo, footballista camerunese
- 1994 - Son Naeun, cantante coreanu, mudellu, attore
- 1995 - Bobby Portis, ghjucadore di basket americanu
- 1996 - Humam Tariq, footballista irachenu
- 1997 - Chloë Grace Moretz, attrice americana
morti
- 1162 - III. Baudouin, rè di Ghjerusalemme (n. 1130)
- 1242 - Shijō, imperatore di u Giappone (n. 1231)
- 1306 - John Comyn, barone scozzese (n. 1274 )
- 1632 - Hafiz Ahmed Pasha, statista ottomanu (n. 1569)
- 1755 - Montesquieu, scrittore francese (n. 1689)
- 1829 - XII. Leo, 252e Papa di a Chiesa Cattolica (n. 1760)
- 1836 - Marie-Anne Paulze Lavoisier, chimica è nobile francese (n. 1758)
- 1837 - Alexander Pushkin, pueta è scrittore russu (n. 1799)
- 1843 - Richard Carlile, ghjurnalistu inglese (n. 1790)
- 1852 - Rainiharo, puliticu malgache (n. ?)
- 1857 - David Thompson, cummerciante di pellicce, arpentista è cartografu britannicu-canadiene (n. 1770)
- 1868 - David Brewster, scientist scozzese, inventore è autore (n. 1781)
- 1871 - Étienne Constantin de Gerlache , avvucatu è puliticu in u Regnu Unitu di i Paesi Bassi (n. 1785 )
- 1874 - Eudoxiu Hurmuzache, storicu, omu puliticu è scrittore rumenu (n. 1812)
- 1879 - Honoré Daumier, pittore, scultore è caricaturista francese (cunnisciutu per e so caricature di a pulitica francese di u 19u seculu) (n. 1808)
- 1879 - Paul Gervais, paleontologu è entomologu francese (n. 1816)
- 1891 - Sofia Kovalevskaya, matematica russa (n. 1850)
- 1912 - Joseph Lister, duttore inglese (n. 1827)
- 1917 - John William Waterhouse, pittore inglese (n. 1894)
- 1918 - Ernesto Teodoro Moneta, ghjurnalistu talianu, naziunalistu, suldatu rivoluzionariu è pacifista (n. 1833)
- 1918 - II. Abdulhamid, 34th sultan di l'Imperu Ottumanu (n. 1842)
- 1923 - Wilhelm Conrad Röntgen , fisicu tedescu è premiu Nobel di Fisica (n. 1845 )
- 1927 - Adalı Halil, lottatore turcu (n. 1870)
- 1932 - Edgar Wallace, scrittore è scrittore inglese (n. 1875)
- 1938 - Turar Ryskulov, puliticu suvièticu (n. 1894)
- 1939 - XI. Pieu, 259e Papa di a Chiesa Cattolica (n. 1857)
- 1944 - EM Antoniadi, astronomu grecu (n. 1870)
- 1947 - Muhsin Sabahattin Ezgi, cumpusitore è ghjurnalistu turcu (n. 1889)
- 1948 - Sergei Eisenstein, regista russo (n. 1898)
- 1950 - Armen Tigranyan, cumpusitore è direttore d'orchestra armenu (n. 1879)
- 1954 - Wilhelm Schmidt, linguista, antropologu è etnologu austriacu (n. 1868)
- 1957 - Laura Ingalls Wilder, scrittrice americana (n. 1867)
- 1957 - Armenak Bedevyan, botanicu è linguista armenu. (n. 1884)
- 1958 - Nezihe Muhiddin, pensatore turcu-ottomanu, attivista, ghjurnalistu, scrittore è difensore di i diritti di e donne (m. 1898)
- 1960 - Mustafa Sabri Baysan, puliticu turcu (n. 1887)
- 1966 - JFC Fuller, suldatu britannicu, storicu è stratega (b. 1878)
- 1971 - Leyla Atakan , puliticu turcu (n. 1925 )
- 1973 - Nevzat Pesen, direttore di cinema turcu (n. 1924)
- 1975 - Hüseyin Ataman, suldatu turcu è puliticu (n. 1900)
- 1975 - Lige Clarke, attivista americana per i diritti LGBT è ghjurnalista (n. 1942)
- 1979 - Edvard Kardelj, rivuluziunariu è puliticu jugoslavu (n. 1910)
- 1984 - David Von Erich, lotta prufessiunale americanu (n. 1958)
- 2000 - Jim Varney, comicu americanu, attore, musicista, scrittore è attore di voce (n. 1949)
- 2003 - Curt Hennig, lottatore prufessiunale americanu (n. 1958)
- 2005 - Arthur Miller, drammaturgu americanu (n. 1915)
- 2005 - Fahrettin Kırzıoğlu, accademicu turcu è turcologu (n. 1917)
- 2006 - J Dilla, rapper è pruduttore americanu (n. 1974)
- 2006 - Robert Bruce Merrifield, biochimistu è accademicu americanu (n. 1921)
- 2008 - Roy Scheider, attore americanu (n. 1932)
- 2009 - Hüdai Aksu, artista di voce turca (n. 1948)
- 2014 - Shirley Temple, attrice americana (n. 1928)
- 2016 - Phil Gartside, omu d'affari britannicu (n. 1952)
- 2016 - Eliseo Prado, futbolista argentinu (n. 1929)
- 2017 - Wiesław Adamski, scultore polacco (n. 1947)
- 2018 - Alan R. Battersby, chimicu organicu inglese (n. 1925)
- 2018 - Michiko Ishimure, scrittore è attivista giapponese (n. 1927)
- 2019 - Carmen Argenziano, attrice italo-americana (nata in 1943)
- 2019 - Miranda Bonansea, attrice e doppiatrice italiana (nata in 1926)
- 2019 - Walter B. Jones Jr., puliticu americanu (n. 1943)
- 2019 - Roderick MacFarquhar, ghjurnalistu inglese, autore, storicu è puliticu (n. 1930)
- 2019 - Daniel Silva dos Santos, ex futbolista brasilianu (n. 1982)
- 2019 - Maura Viceconte, fondista italiana (nata in 1967)
- 2019 - Jan-Michael Vincent, attore americanu (n. 1945)
- 2020 - Efigenio Ameijeiras, suldatu cubanu (n. 1931)
- 2020 - Claire Bretécher, illustratrice, scrittrice ed editore francese (nata in 1940)
- 2020 - Lin Zhengbin, duttore cinese è specialista di trapianti (n. 1957)
- 2021 - Goran Daničić, attore serbu (n. 1962)
- 2021 - Larry Flynt, editore americanu (n. 1942)
- 2021 - Tamaz Gamkrelidze, Linguista, orientalista è ittitologu georgianu (n. 1929)
- 2021 - Pachín, Anzianu ghjucadore di football prufessiunale spagnolu (n. 1938)
Esse u primu à cummentà